Teatr Ateneum im. Stefana Jaracza
także Kleines Theater der Stadt Warschau (1943-1944), Placówka Żywego Słowa (1928-1929), Teatr Ateneum (1929-1932, 1933-1939), Teatr Nowe Ateneum (1932-1933)ul. Jaracza 2 | |
pokaż na mapie | http://www.teatrateneum.pl/ |
ważne wydarzenia
osoby
historia
Najwybitniejsze dzieło kubizującego stylu art deco w Polsce. Teatr zainaugurował działalność dnia 15 kwietnia 1928 roku, w otwartym pół roku wcześniej budynku Związku Zawodowego Kolejarzy, mieszczącym hotel, klub, biura i pierwszy w Warszawie teatr dla robotników. Okazały gmach, usytuowany w robotniczej dzielnicy Powiśle, zaprojektował warszawski architekt Romuald Miller. Ale wnętrza, a zwłaszcza wnętrze teatru, były dziełem dwóch wybitnych profesorów warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych: Wojciecha Jastrzębowskiego i Edwarda Trojanowskiego, związanych z (wywodzącymi się z Wiener Werkstaette) Warsztatami Krakowskimi i Polską Sztuką Stosowaną. Charakter wnętrza, operującego typowymi dla art deco motywami geometrycznymi, zapowiada już wejście do teatru: umieszczony w klasycyzującej elewacji gmachu prosty, geometryczny, kubizujący ornament. Westybul, szatnia i klatka schodowa wyłożone były pierwotnie białym marmurem kararyjskim łączonym w geometryczne motywy z marmurem szarym. Po zniszczeniach wojennych wystrój ten zastąpiono marmurem czarnym łączonym z żółtym. Hol wspiera 16 niskich czarnych kolumn o białych głowicach kryształkowych. Salę teatralną na 800 widzów, oświetloną plafonem z lustrzanego szkła (zlikwidowanym zresztą jeszcze przed 1939 rokiem), pokrywały boazerie z polerowanego i intarsjowanego jesionu, zestawione kolorystyczne z żółtymi ścianami, białym sufitem i szarym pluszem foteli i kurtyny oraz witrażami o geometrycznym rysunku, umieszczonymi w dziesięciu oknach. Nad płytką, tradycyjną sceną pudełkową o wymiarach 7,30 m x 4,20 m (obecnie 11 m x 10 m x 9 m) projektanci umieścili alegoryczną płaskorzeźbę w jesionie jednego z czołowych twórców art deco w Polsce, Jana Szczepkowskiego, przedstawiającą woźnicę wstrzymującego rozpędzone konie, z napisem: „I będę mocny jak to, co zdobędę“ (nie zachowała się do dzisiaj). Pokój Dyrektora zdobiło pierwotnie sklepienie krzyształkowe, inspirowane sklepieniami gotyckimi, niestety obecnie nie zachowane.
Budynek w czasie wojny użytkowany był przez Niemców, którzy w 1943 roku otworzyli tu Kleines Theater der Stadt Warschau. Po wojnie przeprowadzono remont i w 1951 roku otwarto teatr pod jego dawną nazwą „Ateneum“ (z dodatkiem patrona Stefana Jaracza), z salą na 512 miejsc i dodatkową Sceną 61 na 150 widzów, urządzoną w dawnej palarni na parterze. Ale wygląd i kolorystyka teatru uległy zmianie: szklany plafon zastąpiono „rysowaną“ dekoracją na rzucie koła, a czerwona kolorystyka foteli i chodników zrywa z elegancką modernistyczną kolorystyką z lat dwudziestych i nawiązuje, na modłę socrealizmu, do tradycji wnętrz teatralnych z XIX wieku. Zachował się jednak portal sceny (obecnie malowany na czarno), drzwi projektu Jastrzębowskiego i Millera, lampy ścienne w westybulu, jesionowe boazerie i kolumny o kryształkowych głowicach – pozostałość wyrafinowanego, kubizującego stylu art, tak modnego latach dwudziestych XX wieku na świecie, którego warszawski Teatr Ateneum był świetną reprezentacją, w jakimś stopniu pokrewną z czeskim kubizmem w architekturze i designie.
Literatura:
-
Ateneum 1928-1998, red. Tomasz Kubikowski, Państwowy Teatr Ateneum im. Stefana Jaracza w Warszawie, Warszawa 1998.
-
Beyond everdayness. Theatre Architecture in Central Europe, red. Igor Kovacevic, Teatr Narodowy w Pradze, Praga 2010.
-
Król-Kaczorowska B, Teatry Warszawy, PIW, Warszawa 1986.
-
Teatr Ateneum im. Stefana Jaracza w Warszawie 1928-1978, red. Zbigniew Krawczykowski, Teatr Ateneum w Warszawie.
-
Teatr Ateneum w Warszawie 1928-1978, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1978.
-
Teatr Ateneum w Warszawie 1928-1988, red. Iwona Pijanowska, Wydawnictwa Akcydensowe, Warszawa 1988.
-
Teatry polskie w trzydziestoleciu (1944-1974), nadbitka z „Pamietnika Teatralnego”, IS PAN, 1975, z. 3-4.
autor: Marta Leśniakowska
informacje dodatkowe
nie wprowadzono żadnych informacji
Dodaj informacje