enczsksiplhudeitsvhrespt
/ plgłówne menu
jesteś tutaj Theatre database
EN | PL

Teatr Bagatela im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego

także Wesoła Gromadka przy Studio Starego Teatru (1945), Teatr Bagatela (1919-1926), Teatr Młodego Widza (1948-1957), Teatr Rozmaitości (1958-1973), Teatr dla Dzieci "Wesoła Gromadka" (1945-1948)
historia teatrugaleriadane techniczneoryginalne wyposażenie

ważne wydarzenia

(więcej)25.10.1919 | inauguracja działalności

(więcej)6.4.1928 | pożar teatru

(więcej)1938 | Teatr Bagatela zotał zmieniony w kinoteatr Scala

(więcej)1946 | początek działalności teatru dziecięcego

(więcej)1948 | rozpoczęcie działalności Państowego Teatru Młodego Widza

(więcej)1959 | początek remontu i działalności objazdowej pod nazwą Teatr Rozmaitości

(więcej)1972 | remont i zmiana nazwy teatru na Teatr Bagatela im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego

osoby

(więcej)Janusz Zarzecki |Architekt
Autor projektu architektnicznego Teatru Bagatela

(więcej)Stanisław Filipkowicz |Architekt
Współautor projektu odbudowy teatru w latach 20 XX wieku

(więcej)Tadeusz Tombiński |Architekt
Współautor projektu odbudowy teatru w latach 20 XX wieku

(więcej)Henryk Uziembło |Malarz
Malarz i dekorator. Autor projektu wnętrz Teatru Bagatela

(więcej)Marian Dąbrowski |
Założyciel i dyrektor Teatru Bagatela, dziennikarz, redaktor i wydawca "Ilustrowanego Kuriera Codziennego", poseł na Sejm.

(więcej)Maria Billiżanka |
Autorka, adaptator i reżyser przedstawień dla dzieci i młodzieży.

(więcej)Jacek Strama |
Aktor, reżyser, producent filmowy. Od 2005 roku dyrektor Teatru Ludowego.więcej

(więcej)Jacek Schoen |
Dyrektor naczelny i artystyczny Teatru Bagatela

(więcej)Mieczysław Górkiewicz |
Aktor, dyrektor teatrów.

historia

W pierwszych miesiącach po zakończeniu I wojny światowej Teatr Miejski w Krakowie, ze swoim tradycyjnie klasycznym repertuarem już nie zaspokajał wszystkich potrzeb publiczności. Brakowało drugiej sceny z repertuarem lżejszym, rozrywkowym. Marian Dąbrowski, redaktor naczelny „Ilustrowanego Kuriera Codziennego”, chcąc wybudować teatr i kierować nim, utworzył spółkę z właścicielami kamienicy na rogu ulic Krupniczej i Karmelickiej. Marzenie o teatrze zbliżonym do paryskich teatrów rozrywki oraz pragnienie zminimalizowania potencjalnych strat spowodowały, że wspólnicy postanowili wybudować kinoteatr. 5 września 1918 roku wnieśli do Rady Miejskiej pierwsze podanie o zezwolenie na rozpoczęcie budowy.

Architektem projektu został Janusz Zarzecki, który w swoich pracach reprezentował dwudziestowieczny akademizm, oparty na klasycznych motywach.

Lokalizacja teatru miała jednak poważny minus. Parcela była nieforemna i mała, zbliżona w kształcie do rombu, którego boki ułożone były wzdłuż ul. Krupniczej i ul. Karmelickiej, przy czym najkrótszy stanowił narożnik tych ulic zwróconych w stronę Śródmieścia i on właśnie miał być główną fasadą. Sąsiednie zabudowane parcele powodowały, że niemożliwym stało się poszerzenie miejsca na teatr, który przez to nie mógł stać się głównym punktem okolicznej zabudowy. Ponadto inwestorzy pragnęli zachować mury zewnętrzne istniejącego tam budynku, a podnieść jedynie ich wysokość, przekomponować układ drzwi i okien oraz nadać nową dekorację architektoniczną. Dopiero całe wnętrze miało ulec zmianie -  założono wyburzenie i zaprojektowanie wnętrza zgodnie z nową funkcją.

Pomysł na wygląd teatru Zarzecki zaczerpnął z architektury Paryża, a dokładnie placyków Clichy, Pigalle i Blanche, do których placyk u zbiegu ulic Karmelickiej, Dunajewskiego i Podwale był łudząco podobny.

 W 1918 roku powstały pierwsze projekty. Nie spotkały się jednak z aprobatą miejskich władz budowlanych. Przyczyną zastrzeżeń okazały się projekty fasad. Rada Artystyczna Miasta Krakowa zaakceptowała jedynie plan wnętrz. Budowę mimo to rozpoczęto, co spowodowało nałożenie licznych kar pieniężnych, upomnień i sankcji. Władze domagały się nowego projektu fasad oraz dostosowania się do obowiązujących przepisów i ustaleń budowlanych. Gotowa stolarka i witraże do wypełnienia sprawiły, że Zarzecki bronił projektu tak zażarcie, iż został podany do sądu za obrazę Magistratu Miasta Krakowa.

Rada Artystyczna i władze miasta stanęły przed poważnym problemem: z jednej strony projekt Zarzeckiego był nie do zaakceptowania, z drugiej zaś nie chciano, by pierwsze decyzje władzy w nowopowstałym państwie miały negatywny wydźwięk. Władze poszły na ustępstwa i praktycznie ukończone ściany fasadowe zaakceptowano po gzyms koronujący. Zażądano jednak skasowania szczytów i przedłużenia attyki aż po sąsiednie kamienice. Dwa tygodnie po otwarciu teatru władze wystosowały pismo z nakazem zmian w fasadzie. Zarzecki i główny inwestor Lubelski woleli zapłacić karę po 300 koron grzywny, niż wprowadzić zmiany.

27 października 1919 roku Teatr Bagatela został otwarty. Skromnie ozdobiony budynek Zarzeckiego miał neorenesansowe obramowanie okien i drzwi, lizeny na pierwszym piętrze a na parterze boniowanie. Fasady zostały zakończone trójkątowymi tympanonami z wazonami po bokach, a narożnik półkolistym przyczółkiem.

Małe i nieforemne wnętrze, zaprojektowane przez Henryka Uziembło, okazało się dość kłopotliwe w planowaniu. Widownię i scenę usytuowano równolegle do ulicy Krupniczej, a od Karmelickiej znajdowały się poczekalnie, szatnie  i biura. W części narożnikowej umieszczono główne wejście. Parter widowni lekko opadał ku scenie, posiadał międzypiętrze oraz balkon z amfiteatralnie rozmieszczonymi miejscami.  Prawa strona widowni zajęta była przez loże i korytarz komunikacyjny. Widownia mogła pomieścić 700 widzów. Scena miała zaledwie 8 m głębokości i 7,10 m wysokości. Pod sceną umieszczono rekwizytornię i sznurownię. Pomieszczenie dla publiczności miało lekką i barwną formę secesyjną. Ściany pokryto dekoracyjną biało- amarantową polichromią z licznymi złoceniami i srebrzeniami. Ornamentyka zawierała kwiatony, girlandy i lamowania. Wnętrze wyposażono w lampy z jedwabnymi abażurami. Drzwi i okna ozdobiono witrażami.

W 1926 roku ze względu na problemy finansowe przekwalifikowano teatr na kinoteatr, w którym prym wiodły imprezy rewiowo-filmowe. Prace adaptacyjne wykonane pod kierunkiem Stanisława Bartza nie zmieniły zbytnio wystroju.

Z 6 na 7 kwietnia 1928 roku wybuchł w teatrze pożar. Właściciel nie zdecydował się na rekonstrukcję. Ze starej Bagateli pozostały tylko mury. Odbudowę przeprowadzono wg projektu Stanisława Filipkowicza i Tadeusza Tombińskiego. Z fasad zniknęły wszystkie ozdoby. Jedynym dekoracyjnym elementem była maska zawieszona na frontowej ścianie. Dach schowano za prostą, niedekorowaną attyką. Wnętrzu nadano jednolity kolor. Pozostawiono scenę i fosę orkiestrową dla muzyków przygrywających niemym filmom.

W 1938 roku kino-rewia Bagatela poddana została kolejnej modernizacji. Prze­budowano hol, poczekalnię i szatnię. Wnętrze pomalowano na kolor pompejański i wstawiono klapowe, obite skórą krzesła. Zmieniono nazwę na „Scala - najelegantsze kino Krakowa”.

Po wojnie do budynku powrócił teatr. Na przełomie lat 60. i 70. XX wieku przeprowadzono kolejny generalny remont budynku. W 1967 roku wykonano ceramiczną dekorację elewacji autorstwa Witolda Skulicza. W 1972 roku Andrzej Peller przy współpracy z Ryszardem Kuligiem przygotował projekt kolejnej przebudowy wnętrza. Powiększono i unowocześniono scenę. Zniesiono dawny układ widowni, likwidując boczne loże. Przy suficie zawieszono ekrany akustyczne. Na międzypiętrzu ustawiono amfiteatralnie trzy rzędy krzeseł. Ściany widowni i westybul pokryto brązową boazerią.  Ponieważ nie można było przedłużyć sceny ze względu na budynek od strony ul. Krupniczej, zmniejszono widownię. W sąsiadującej kamienicy od ul. Karmelickiej urządzono biura dyrekcji, administracji, pomieszczenia techniczne, a w największym, eklektycznym pokoju na I piętrze umiejscowiono palarnię dla widzów. Zachowane w projektach polichromie Henryka Uziembły nie zostały zrekonstruowane.

W 1991 roku w hallu Bagateli odsłonięto pomnik patrona teatru Tadeusza Boya-Żeleńskiego autorstwa Andrzeja Zwolaka.

W latach 2006-2008 kolejny remont wnętrza teatru objął wymianę materiałów wykończeniowych, modernizację widowni i przystosowanie teatru dla osób niepełnosprawnych.

Od kilku lat na frontowej elewacji Bagateli zainstalowany jest ekran, który wraz z przedstawianymi na nim fragmentami spektakli wpisał się już w pejzaż miasta.

 

Literatura:

  1. Bar A., Dzieje teatrów krakowskich, Kraków 1932.
  2. Broniewski S., Igraszki z czasem, Kraków 1973.
  3. Lam S., Życie wśród wielu, Warszawa 1968.
  4. Nowacki K., Dzieje teatru w Krakowie. Architektura krakowskich teatrów, WL, Kraków 1982.
  5. Nowacki K., Wnętrza Henryka Uziembły, „Krzysztofory”, Kraków 1977, z. 4.

 

 

autor: Dominik Budyn

informacje dodatkowe

nie wprowadzono żadnych informacji

Dodaj informacje

nazwa będzie opublikowana

Email nie zostanie opublikowany

Informacja: Informacja o teatrze musi zawierać minium 10 znaków.

threeminusone=