enczsksiplhudeitsvhrespt
/ plgłówne menu
jesteś tutaj Theatre database
EN | PL

Teatr Dzieci Zagłębia im. Jana Dormana

także Stowarzyszenie Teatr Dzieci Zagłębia (1950-1958), Teatr Dzieci Zagłębia (1958-1996), Eksperymentalny Teatr Dziecka (1950-1950)
historia teatrugaleriadane techniczneoryginalne wyposażenie

ważne wydarzenia

(więcej)4.7.1950 | premiera "Awantury z ogniem" A. Świrszczyńskiej w nowym budynku

osoby

historia

Pierwszy spektakl Międzyszkolnego Teatru Dziecka Jana Dormana Malowane dzbanki wystawiono 22 XII 1945 r. na scenie Teatru Miejskiego, dzisiejszego Teatru Zagłębia w Sosnowcu. W 1947 r. teatrzyk przekształcony został w Eksperymentalny Teatr Dzieci.

Początkowo jego oficjalną siedzibą był dom Związku Zawodowego Górników przy ul. Żytniej w Sosnowcu. Panujące tam jednak trudności lokalowe sprawiły, że 7 marca 1950 r. otrzymał w dzierżawę budynek Domu Katolickiego parafii pod wezwaniem Św. Trójcy przy ul. Sobieskiego w Będzinie, obecnie ul. Teatralna 4. Swoją nazwę teatr zawdzięcza powstałemu 1 kwietnia1951 r. Stowarzyszeniu Teatr Dzieci Zagłębia. Adaptacja nowej siedziby dla potrzeb teatralnych według planów Jacka Dormana nastąpiła w latach 1960-1963. Do 1978 r. Dorman był dyrektorem i kierownikiem artystycznym placówki. W tym czasie teatr należał do najlepszych scen dziecięcych w kraju. W marcu 1996 r. w 10. rocznicę śmierci swojego założyciela i twórcy, otrzymał jego imię.

W okresie sosnowieckim teatr Dormana był zespołem, w którym przygotowywane wraz z dziećmi widowiska miały charakter artystycznej zabawy. Z czasem w strukturze  jego spektakli odnajdujemy już tylko próby odwoływania się do atmosfery i zasad zabaw dziecięcych. Korzystał w tym wypadku zarówno z teorii filozofa kultury Johana Huizingi, głoszącej tezę o podstawowej roli zabawy w kulturze pierwotnej człowieka, ale także ze zdobyczy psychologii rozwojowej Stefana Szumana, w tym przede wszystkim jego badań nad obowiązującymi w tym zakresie rytuałami. Występujący w nich elementy umowności od 1958 r. wykorzystywał w twórczości scenicznej, odwołując się przede wszystkim do improwizacji aktorskiej. Początkowo posługiwał się lalkami, a następnie różnorodnymi animowanymi rekwizytami i plastycznymi znakami. Akcentował w ten sposób umowność sztuki teatru i jej uniwersalny charakter w procesie komunikacji społecznej. Rezygnując z obowiązujących w tym czasie w teatrach lalkowych w Polsce formy wyrazu, zdetronizował dominującą pozycję lalki i zlikwidował zasłaniający aktora parawan. Przykładem tego była w 1958 roku realizacja Krawca Niteczki Kornela Makuszyńskiego, w której ukazał na otwartej scenie grających razem z lalką aktorów.

W kolejnych latach najciekawsze jego widowiska oparte były na własnych scenariuszach, kolażach i motywach odwołujących się do tekstów i pojedynczych scen z utworów m.in. Kornela Makuszyńskiego Koziołek Matołek w 1962 r., Zbigniewa Wojciechowskiego Która godzina? w 1964 r., Szczęśliwy książę wg Oskara Wilde’a  w 1967 r., a następnie Hamleta Wiliama Shakespeare’a i Kubusia Fatalisty Denisa Diderota,  oba w 1968 r. Osobną grupę tworzyły spektakle przygotowane w oparciu o jego własne teksty, takie m. in. jak: Kaczka i Hamlet oraz Konik w 1975 r. Wszystkie one utwierdziły w tym czasie pozycję sceny będzińskiej jako jednej z najciekawszych awangardowych scen polskich dla dzieci i młodzieży, a także i dorosłych. Zasługą Dormana było nie tylko otwarcie teatrów lalkowych na nowego adresata, ale także przeobrażenia w zakresie symbolicznego znaczenia w teatrze przestrzeni i czasu, które były próbą modyfikacji równocześnie szeregu zjawisk rzeczywistości przeszłej i teraźniejszej. W celu zbudowania nowych metafor i zagadek literackich Dorman odwoływał się do parodii, parafrazy, pastiszu i happeningu, w związku z czym tradycyjnie pojmowana akcja była nieobecna. Z kolei prawda kreowanych postaci, ich psychologiczne motywacje zastąpione zostały tezami, grą czy nawet symbolami.

Artysta swoim teatrem kierował do 1978 r., kiedy to zniechęcony postanowił przejść na emeryturę. Po jego odejściu wszyscy kolejni dyrektorzy sceny będzińskiej mniej lub bardziej świadomy sposób nawiązywali do wypracowanej tradycji bądź też tworzyli jej program artystyczny w opozycji do dokonań Dormana. Kolejno byli to Grzegorz Lewandowski (1978-1991), Waldemar Musiał (1991/1992), Małgorzata Majewska (1992-1995), Michał Rosińśki (1995-2001), Arkadiusz Klucznik (2001-2005), Dariusz Wiktorowicz (2005-2014) i obecnie Gabriel Gietzky. Od początku istnienia teatru ważnym elementem jego społecznego programu była działalność edukacyjna, początkowo m. in. w ramach Klubu Studenckiego „Ethiopus”, a następnie Studium Aktorskiego Teatrów Lalkowych. Repertuar w ostatnich dziesięcioleciach tworzyły dzieła zarówno klasyki polskiej, jak i światowej, a także realizacje tekstów autorów współczesnych adresowane do dzieci. Równocześnie w 2011 roku do życia powołana została Scena Inicjatyw Twórczych, w ramach której przygotowywane są spektakle dla dorosłych. Od marcu 2012 roku działa także tzw. Baby Scena, w ramach której realizowane są widowiska dla najmłodszych widzów.

 

(Fragment tekstu Andrzeja Linerta ze strony http://spacerownikteatralny.pl/miasta/bedzin/miejsca/teatr-dzieci-zaglebia/)

 

Literatura: 

1. 45 lat TDZ, Będzin 1991.

2. Będzin 1358-2008, t.3: Od rozbiorów do współczesności, red. A. Glimos-Nadgórska, Będzin 2008. 

3. Jan Dorman i jego teatr, red. M. Odziomek, Będzin 2013. 

4. Rozpiątkowski P., Parafia Świętej Trójcy w Będzinie, Będzin 2005. 

5. Teatr Dzieci Zagłębia 1945-1985, Katowice 1986.

 

 

 

informacje dodatkowe

nie wprowadzono żadnych informacji

Dodaj informacje

nazwa będzie opublikowana

Email nie zostanie opublikowany

Informacja: Informacja o teatrze musi zawierać minium 10 znaków.

sevenpluseight=