enczsksiplhudeitsvhrespt
/ plgłówne menu
jesteś tutaj Theatre database
EN | PL

Teatr im. Heleny Modrzejewskiej

także Centrum Sztuki-Teatr Dramatyczny (1992-1999), Stadttheater Legnitz (1842-1945), Teatr Dramatyczny (1977-1992), Legnicki Dom Kultury (1964-1977), Dramaticzieskij Tieatr w Liegnice (1945-1964)
historia teatrugaleriadane techniczneoryginalne wyposażenie

ważne wydarzenia

(więcej)25.12.1842 | otwarcie teatru

25 grudnia 1842, prolog Henriette Hanke; Friedrich Halm: Der Sohn der Wildnis (The Son of the Wilderness); Carl Maria von Weber: Jubel-Ouverture (Jubel-Overture); Domenico Donizetti: Belisario-Ouverture (Belisario-Overture); Ludwig van Beethoven: Fidelio-Ouverture (Fidelio-Overture)


(więcej)1891 | remont sceny i widowni, montaż żelaznej kurtyny (1891-1893)

(więcej)1902 | instalacja elektrycznego oświetlenia

(więcej)1938 | remont: wejście główne przeniesione z bocznej ulicy na główną elewację, nowe garderoby, foyer (1938-1939)

(więcej)1938 | teatr został przejęty przez Niemców

(więcej)1944 | teatr zamknięto
Wraz z ogłoszeniem „wojny totalnej” zamknięto wszystkie teatry w III Rzeszy, zmuszając artystów do pracy fizycznej na rzecz wojny.
(więcej)27.11.1977 | remont obejmujący widownię, wzmocnienie sufitu, ponowne otwarcie teatru premierą "Lata w Nohant"
(więcej)1999 | teatr został nazwany imieniem Heleny Modrzejewskiej

(więcej)2008 | 2005-2008 - gruntowna renowacja teatru, prace konserwatorskie, autorzy: Jerzy Skupień, Arnika Piasecka, Tadeusz Sokal

osoby

(więcej)Carl Ferdinand Langhans |Architekt

niemiecki architekt, projektant i budowniczy wielu gmachów teatralnych i operowych na terenie Śląska i Niemiec

więcej

(więcej)Józef Raabe |

Wykonał dekoracje wnętrza.


(więcej)Richard Rückert |
aktor, śpiewak, impresario, intendent legnickiego teatru w latach 1938-1943, sprowadził na legnicką scenę wielu świetnych artystów 

historia

Tradycje teatralne w Legnicy sięgały XVI wieku i podobnie jak we Wrocławiu, Krakowie, Toruniu i Poznaniu związane były z przedstawieniami organizowanymi przez szkoły – protestanckie i katolickie. Teatr wzniesiony został w zachodniej części śródrynkowej pierzei Starego Miasta, na ciasnej, niewielkiej działce wyznaczonej od północy uliczką Konopną, od południa ograniczonej budynkiem ratusza, od strony wschodniej natomiast kramami „śledziowymi”, na miejscu gdzie niegdyś wznosił się „Dom Kupiecki”[1].

Bezsprzeczne jest, że wybór miejsca nie był podyktowany wyłącznie tradycją. Decyzja o posadowieniu teatru na małej działce w ograniczonej przestrzeni, ale przecież na miejscu szczególnie eksponowanym – na Wielkim Rynku w Legnicy, w sąsiedztwie reprezentacyjnych budowli, takich jak ratusz czy kościół św.św. Piotra i Pawła – była przejawem nowoczesnego podejścia, i to nie tylko do spraw teatru, ale przede wszystkim do problemów miasta w ogóle. Tak ważna w odniesieniu do budynku teatru kwestia, jak usytuowanie w przestrzeni miejskiej – decydujące w znacznym stopniu o sprawnym funkcjonowaniu, społecznym znaczeniu i prestiżu działającej tu instytucji – została w niezwykle korzystny sposób rozwiązana i tak pozostaje do dziś.

Gmach teatru założono na rzucie umiarowego prostokąta, tak że elewacja wejściowa przy węższym boku tego prostokąta zwrócona została w stronę ul. Konopnej, a fasada – w stronę Rynku. Na architektoniczną strukturę gmachu składają się trzy wyodrębnione bryły, połączone w całość na zasadzie addycyjnego zestawienia elementów składowych. Są to: bryła główna, nadscenie oraz bryła mieszcząca malarnię.

Bryłę podstawową korpusu stanowi zwarty blok (3 x 7 osi okiennych), dwukondygnacyjny, przykryty niemal płaskim dachem. Ów kubiczny blok poprzedzony jest od strony elewacji wejściowej – północnej – jednoosiowym ryzalitem, mieszczącym główne wejście, zwieńczonym mocno występującym balkonem obwiedzionym balustradą. Ponad tym kubicznym blokiem wznosi się do strony południowej założona również na rzucie prostokąta (9 x 13 osi), o podobnych proporcjach, zwarta bryła nadscenia o wzmocnionych narożach, przykryta czterospadowym równie płaskim dachem. Identyczna bryła wznosi się od strony północnej, tworząc w ten sposób jakby dwie boczne, niskie wieże. Cokołową kondygnację artykułują rytmicznie rozmieszczone, półkoliście zamknięte porte-fenêtres, wyodrębnione przez archiwolty, których struktura naśladuje ciosy kamienne. Biegnący nad nimi gzyms opina całą bryłę. Drugą kondygnację (o rysunkowym boniowaniu) wyznaczają półkoliste okna zamknięte również archiwoltami. Boniowaną ścianę ponad oknami dekorują herby miasta Legnicy, księstwa legnickiego i Śląska. Całość wieńczy gzyms mocno wyładowany, mieszczący w swojej dolnej strefie niewielkie prostokątne okna.

Zwarta, zdynamizowana sylweta sprawia wrażenie monumentalnej. Ta uderzająca na pierwszy rzut oka cecha nie jest sprawą przypadkową, lecz wynikiem przemyślanych proporcji całego budynku (prostokąt rzutu 1:2) oraz stosunku wysokości bloku nadscenia i malarni do wysokości bryły podstawowej (1:3). O surowym i monumentalnym charakterze gmachu decydują także przetworzone elementy piętnastowiecznego palazzo – boniowanie, mocno wyładowane gzymsy, półkoliste okna zamknięte archiwoltą. Wertykalizmu budowli oraz dynamizmu uzyskanego przez spiętrzenie brył nie niwelują ani niewidoczny, spłaszczony dach, ani horyzontalne gzymsy, opasujące gmach niczym obręcz.

Opracowana w ten sposób fasada nie uzewnętrzniała układu wnętrz. Dwukondygnacyjna budowla mieściła pierwotnie w części parterowej restaurację, natomiast teatr, ze swoimi zasadniczymi elementami – trójkondygnacyjną widownią i sceną – znajdował się i znajduje wyżej, zajmuje drugą kondygnację gmachu. Dający się wyraźnie zauważyć podział bryły na trzy jednakowe części, z których boczne uzyskały kontynuację w postaci nadscenia i malarni, nie wynika z prostokątnego rzutu teatru, który niemal w całości zajmują: widownia o zarysie podkowy oraz przylegająca do niej, założona na rzucie prostokąta scena. Ów zasadniczy prostokąt zawierający widownię i scenę, przedłużony został od strony południowej o przylegający do sceny wąski aneks mieszczący zascenie, a od strony północnej o podobny prostokąt mieszczący foyer.

O formie jednoprzestrzennego wnętrza widowni decydują parterowe loże założone na półkolu z odpowiadającymi im lożami pierwszego piętra i lożami umieszczonymi w strefie proscenium, nieco ukośnie w stosunku do portalu sceny. Loże proscenium wydzielone są odmiennym, aczkolwiek bardzo skromnym opracowaniem architektonicznym. Funkcje nośne pełnią drewniane kolumienki, stanowiące jednocześnie jedyny element artykulacji wnętrza.

Zaprojektowane w ten sposób wnętrze widowni, zamknięte płaskim sufitem, jest jednolite pod względem architektonicznym. Akcenty pionowe równoważy horyzontalny układ balkonów, które – cofając się uskokowo – nadają wnętrzu dynamikę. Balkon pierwszego pietra jest znacznie wyższy od parteru i balkonu piętra drugiego. Wynika to z chęci nawiązania do dawnego piano nobile, o czym świadczy ulokowanie właśnie tu, w strefie proscenium, lóż honorowych.

Nie ulega wątpliwości, że gmach ujawnia pewne podobieństwo do florenckiego Palazzo Strozzi. Inspiracja tradycją patrycjuszowskiego pałacu bankierskiego renesansowej Florencji było bezsprzecznie świadomym wyborem Langhansa. Odwołał się w ten sposób do historycznej genealogii miejsca i kulturowej tożsamości śląskiego patrycjatu. Trzeba jednak pamiętać, że w okresie, w którym powstał gmach teatru legnickiego, wzorowanie się na palazzo quatrocentesco i przekształcanie go nie zawsze było wynikiem bezpośredniego nawiązania do form architektury włoskiego renesansu. Fasady tych pałaców bliskie były bowiem także realizacjom rewolucyjnych architektów francuskich, propagowanych zwłaszcza przez Jean Nicolaisa Louisa Duranda[2] ucznia Etienne'a-Louisa Boulléego.



[1] Bożena Grzegorczyk, Teatr miejski jako przykład realizacji teoretycznych koncepcji architektonicznych Karola Ferdynanda Langhansa, [w:] Kultura artystyczna dawnej Legnicy, Opole 1991, s.84; Bożena Grzegorczyk Teatr Miejski w Legnicy – uwag kilka o koncepcji ideowej i artystycznej gmachu, [w:] Marmur dziejowy. Studia z historii sztuki, Poznań 2002, s. 363.

[2] Ibidem., 1991, s. 92-93.

 

Literatura:

1. Grzegorczyk B., Teatr miejski jako przykład realizacji teoretycznych koncepcji architektonicznych Karola Ferdynanda Langhansa, [w:] Kultura artystyczna dawnej Legnicy, Opole 1991.

2. Grzegorczyk B., Teatr Miejski w Legnicy – uwag kilka o koncepcji ideowej i artystycznej gmachu, [w:] Marmur dziejowy. Studia z historii sztuki, Poznań 2002.

 

 

 

 

autor: Bożena Grzegorczyk

informacje dodatkowe

nie wprowadzono żadnych informacji

Dodaj informacje

nazwa będzie opublikowana

Email nie zostanie opublikowany

Informacja: Informacja o teatrze musi zawierać minium 10 znaków.

eightplusthree=