Historia Teatru im. Stefana Jaracza sięga lat 70-tych XIX stulecia. W 1877 roku otwarto przy ul. Piotrkowskiej 67 Teatr Victoria, wybudowany z inicjatywy Józefa Teksla. Budynek Victorii spłonął w 1909 roku. Po pożarze Polskie Towarzystwo Teatralne wydzierżawiło posesję Dawida Templa i w zaadaptowanych przez Dawida Landego i Gustawa Landaua-Gutentegera magazynach Towarzystwa Transportowego otworzyło Teatr Polski. Po kolejnym pożarze w 1911 roku teatr został odbudowany (zasadniczo w jego dawnym kształcie) według projektów inżynierów: Stabelskiego, Millera i Banasza.

Po I wojnie światowej teren wraz z budynkiem teatru nabyli właściciele sąsiadującej z teatrem posesji. Wówczas zaczęły się prawdziwe niedole teatru – ustawiczne pertraktacje z władzami miejskimi, wydziałem budownictwa i właścicielami posesji, którzy nie kwapili się z remontem. Urządzenia świetlne, przeciwpożarowe, sanitarne urągały najbardziej prymitywnym wymaganiom. Mimo, że w 1934 roku przeprowadzono prace remontowe (wymieniono stropy na ogniotrwałe, przebudowano dwie klatki schodowe, kabinę dla elektrotechnika i zbudowano żelazną kurtynę), już w 1938 roku dwaj wybitni dyrektorzy teatru – Hugo Moryciński i Kazimierz Wroczyński – napisali w rozpaczliwym liście do Wydziału Budowlanego Rady Narodowej Śródmieścia: Dyrekcja zobowiązuje się do wystawiania sztuk niewymagających specjalnego nasilenia efektów świetlnych. Również zobowiązujemy się wykonać wszystkie przeróbki i adaptacje należące do nas jako dzierżawców prowadzących Teatr. Natomiast prosimy o wezwanie właścicieli budynku do uskutecznienia wszystkich tych przeróbek w budynku i jego urządzeniach, które są niezbędnie potrzebne dla prowadzenia naszego warsztatu pracy. W końcu prosimy o nieprzerywanie przedstawień w trakcie przeróbek, gdyż przerwanie takie naraziłoby nas na niepowetowane straty, nie wykluczające załamania się przedsiębiorstwa

Stan taki trwał do wybuchu II wojny światowej, podczas której gmach użytkowali aktorzy niemieccy. Po wyzwoleniu budynek teatru został upaństwowiony i z całym dobrodziejstwem inwentarza (a więc ze wszystkimi usterkami, ciasnotą sceny i zaplecza) przekazany Teatrowi Wojska Polskiego, który miał tu swoją siedzibę w latach 1945–1949 . W trudnych teatralnych warunkach Schiller wystawiał chociażby: Burzę Shakespeare’a, Krakowiaków i górali Bogusławskiego, Igraszki z diabłem Drdy.

W 1949 roku teatr i ulica, na której stał budynek, zyskały patrona w osobie StefanaJaracza.

Prawdziwego remontu teatr doczekał się dopiero w roku 1954. Wówczas poszerzono kieszeń sceniczną i dobudowano salę prób między posesjami na ul. Jaracza 27 i Kilińskiego 45. W tym stanie rzeczy pozostał budynek do roku 1966, kiedy przystąpiono do jego ostatecznej przebudowy wg projektu Witolda Millo. Budowę ukończono w 1970 roku. Rok później otwarto Małą Scenę , a w 1995 – w następstwie modernizacji budynku, w którym mieściły się magazyny i archiwum – Scenę Kameralną. W 2007 roku przebudowano fronton i foyer wg projektu Jakuba Wujka oraz zmodernizowano Dużą i Małą Scenę . Po licznych przebudowach Duża Sala teatru zachowała jednak kształt z 1912 roku.

W styczniu 2009 teatr przystąpił do realizacji wielkiego projektu czterech scen w regionie, współfinansowanego przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Unii Europejskiej w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego. Głównym celem projektu jest przybliżenie teatru środowiskom, które mają do niego ograniczony dostęp, choćby ze względu na dystans dzielący mniejsze ośrodki od łódzkiego centrum. W ramach projektu poddano modernizacji infrastrukturę i technologię teatralną pięciu obiektów kultury w województwie łódzkim, czyli w: Teatrze im. Stefana Jaracza w Łodzi, Miejskim Ośrodku Kultury w Piotrkowie Trybunalskim, Miejskim Domu Kultury w Skierniewicach, Miejskim Domu Kultury w Sieradzu oraz Miejskim Domu Kultury w Radomsku.

W wyniku realizacji projektu w czterech ośrodkach kultury w regionie powstały profesjonalne sceny teatralne na poziomie europejskim, a modernizacja łódzkiego teatru umożliwiła sprawną obsługę scen regionalnych oraz pozwoliła na realizowanie inicjatyw kulturalnych o charakterze nie tylko ogólnokrajowym, ale i międzynarodowym. We wszystkich miastach przebudowane sceny zostały wyposażone w nowoczesne nastawnie oświetleniowe i aparaturę akustyczną.

Materiał nadesłany z Teatru im. Stefana Jaracza w Łodzi

Literatura:

1. Półwiecze teatru im. Stefana Jaracza w Łodzi., [Łódź : s.n.], Państwowy Teatr im. Stefana Jaracza w Łodzi, Łódź 1962.
2. Teatr przy ulicy Jaracza : 110 lat stałej sceny w Łodzi (1888-1998), red. Anna Kuligowska-Korzeniewska; Teatr im. Stefana Jaracza, Łódź 1999.
3. Teatr przy ulicy Cegielnianej, szkice z dziejów sceny łódzkiej 1844-1978, red. Stanisław Kaszyński, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1980.