enczsksiplhudeitsvhrespt
/ plgłówne menu
jesteś tutaj Theatre database
EN | PL

Teatr Symultaniczny - projekt niezrealizowany

historia teatrugaleriadane techniczneoryginalne wyposażenie

ważne wydarzenia

(więcej)1929 | project

osoby

(więcej)Szymon Syrkus |Architekt

Studiował architekturę w Wiedniu, Grazu, Rydze, Moskwie, Warszawie, a także rzeźbę i malarstwo na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Założył w roku 1926 grupę twórczą Praesens (wraz z Barbarą i Stanisławem Brukalskim, Bohdanem Lachertem, Józefem Szanajcą i Heleną Niemirską), która w roku 1928 stała się polską sekcją Congrés Internationaux d`Architecture Moderne (CIAM). Podczas II wojny światowej przebywał w obozie koncentracyjnym Auschwitz. Po wojnie uczestniczył w pracach nad koncepcją urbanistyczną odbudowy Warszawy.


(więcej)Helena Syrkus |Architekt

Studiowała architekturę na Politechnice Warszawskiej oraz filozofię na Uniwersytecie Warszawskim. Od 1955 była profesorem Politechniki Warszawskiej.


(więcej)Andrzej Pronaszko |

Malarz i scenograf teatralny.  Ukonczył studia malarskie w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. W 1917 przystąpił do grona członków-założycieli ugrupowania Ekspresjoniści Polscy (przemianowanego w 1919 na Formiści). W czasie okupacji przebywał w Warszawie, pracował jako stolarz, a jednocześnie działał w podziemnej Radzie Teatralnej. Po wojnie pracował przede wszystkim w Krakowie.


historia

Projekt Teatru Symultanicznego Andrzeja Pronaszki powstał w latach 1928-1929 we współpracy z architektem Szymonem Syrkusem. Idea przestrzeni w wydzielonymi z terenami gry, w których można organizować równolegle wiele akcji, była w tym czasie w Polsce propozycją całkowicie nowatorską. Teatr Symultaniczny, nazywany też Teatrem przyszłości lub Teatrem widowiskowym nie doczekał się jednak realizacji. Niemniej, doświadczenia Andrzeja Pronaszki i Szymona Syrkusa, a później również i Heleny Syrkusowej w latach 20. i 30. XX w. wywarły znaczący wpływ na ówczesną myśl teatralną i plastyczno-teatralną, nie tylko w Polsce. W 1933, przebudowując na teatr ciepłownię na Żoliborzu, Syrkus podjął próbę częściowego wcielenia w życie idei Teatru Symultanicznego. Teatr pozbawiony został pudełkowej sceny, spektakle rozgrywano między widzami w dowolnie kształtowanej konfiguracji sali. Była to pierwsza tego typu realizacja na świecie.

Teatr Symultaniczny miał w założeniu zarówno pod względem architektury jak i możliwości transformacji sceny, odpowiadać nowoczesnym postulatom inscenizacyjnym. Andrzej Pronaszko dążył do zmiany relacji między publicznością i aktorami. Opracował projekt teatru, który miał ich maksymalnie zintegrować. Pragnął umożliwić teatrowi pełne oddziaływanie na widza i uzyskać skoncentrowanie uwagi widzów na akcji scenicznej przez eliminację wszystkich rozpraszających czynników pobocznych.

Źródłami tej koncepcji były doświadczenia inscenizacyjne Andrzeja Pronaszki ze współpracy Leonem Schillerem oraz reforma architektoniczna Le Corbusiera. Głównym celem było stworzenie budynku teatralnego, który umożliwiałby szybką zmianę dekoracji bez zapuszczania kurtyny i bez konieczności przerywania spektaklu antraktami, wykorzystanie najnowszych zdobyczy techniki teatralnej i reżyserii oraz aktywizację widowni. W tej koncepcji światło miało zyskać rangę pełnowartościowego i samodzielnego elementu spektaklu – to ono miało zamiast kurtyny oddzielać scenę od widowni albo widownię ze sceną łączyć i wyznaczać widzowi miejsce, na które zwróci uwagę.

Projekt Teatru Symultanicznego zakładał wielkie rozmiary widowni (3 tys. widzów), zniesienie ramy scenicznej i kurtyny, okrężną scenę ruchomą, nowoczesność wystroju architektonicznego oraz maksymalną funkcjonalność budynku. Inspiracją dla tej koncepcji był projekt Total Theater Waltera Gropiusa, wykonany w 1928 roku dla Erwina Piscatora. Pronaszko i Syrkus przetworzyli rozwiązania Gropiusa, posługując się też wcześniejszą koncepcją „sceny okrężnej” Oskara Stranda. Według ich projektu scena miała być rozbita na dwie części: stałą i ruchomą. Część stała - scena główna ( tzw. głębna)  i proscenium – miały mieć kształt tradycyjny, natomiast część ruchoma – to przejęta z projektu Gropiusa scena okrężna opasująca widownię dookoła, składająca się jednak nie z jednego pasa ale z dwóch, które mogły obracać się wokół widowni z dowolną szybkością i w dowolnym kierunku. Dodatkowo miały być w nich umieszczone zapadnie i obrotówki. Takie wyposażenie sceny dałoby możliwość wykorzystania przez inscenizatora wielokierunkowego ruchu: okrężnego (pierścienie sceny), wirowego (obrotówki) i pionowego (zapadnie). By uniknąć hałasu, pierścienie te miały się poruszać w basenie, napełnionym specjalnym płynem. 2/3 okręgu obu pierścieni miało być zawsze widoczne dla widowni, zaś 1/3 ukrywana  pod amfiteatralną widownią. Wszelkie dekoratornie i warsztaty miały być umieszczone pod amfiteatrem – tam przygotowywać miano dekorację i wsuwać w odpowiedniej chwili w pierścienie sceny. Scena umieszczona miała być w taki sposób, aby z każdego miejsca była jednakowo dobrze widoczna, a specjalna pochyła powierzchnia sufitu zaprojektowana tak, aby odbijała fale głosowe, wzmacniając tym samym głos aktorów. Ciekawostką jest, że w projekcie Pronaszki i Syrkusa każda kategoria publiczności i personelu korzystać miała z oddzielnych wejść. Tak więc publiczność parteru, lóż reprezentacyjnych, amfiteatru, dyrekcja, administracja, aktorzy – soliści, statyści, robotnicy teatralni mieli wchodzić do teatru  przez osobne wejścia, mieć osobne szatnie, klatki schodowe a nawet kasy.

Teatr Symultaniczny miał być przeznaczony przede wszystkim dla realizacji wielkich widowisk powstających w oparciu o polski dramat romantyczny, a jego koncepcja poczęła się z idei „teatru ogromnego” zainspirowanej Lekcją XVI Adama Mickiewicza. Jest ona jednak odwróceniem teatru arenowego, o którym marzył Mickiewicz: w miejscu sceny sytuuje widownię, a na miejscu amfiteatru – scenę. Widownia zajmuje środek sali, a scena otacza widownię dookoła, zgodnie z zasadą zakładającą jedność przestrzeni teatralnej, wnikanie widowni w scenę i elastyczność sceny.

 

Literatura:

  1. Frankowska  B., Architektura teatralna Pronaszki, „Pamiętnik Teatralny” 1964 z. 1–2, s. 153–168.
  2. Król-Kaczorowska B., Teatry Warszawy, Warszawa 1986.
  3. Pronaszko A., „Zabieram cały gmach”. Wywiad Mieczysława Broncla z Andrzejem Pronaszką, „Pamiętnik Teatralny” 1964 z. 1–2, s. 183–187.
  4. Pronaszko A., Odrodzenie teatru „Pamiętnik Teatralny” 1964 z. 1–2, s. 188–200 [pierwodruk: „Sygnały” 1934 nr 8–9].
  5. Syrkus H.,   Syrkus Sz., O teatrze symultanicznym, „Pamiętnik Teatralny” 1964 z. 1–2, s. 169–182 [pierwodruk: „Praesens” 1930 nr 2].

 

 

autor: Anna Turowiec

informacje dodatkowe

nie wprowadzono żadnych informacji

Dodaj informacje

nazwa będzie opublikowana

Email nie zostanie opublikowany

Informacja: Informacja o teatrze musi zawierać minium 10 znaków.

twominusone=