enczsksiplhudeitsvhrespt
/ plgłówne menu
jesteś tutaj Theatre database
EN | PL

Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach

także Teatr Polski im. Stanisława Wyspiańskiego (1936-1939), Teatr Polski (1922-1936)
historia teatrugaleriadane techniczneoryginalne wyposażenie

ważne wydarzenia

(więcej)1.10.1907 | otwarcie teatru

(więcej)2000 | remont i modernizacja budynku

historia

W historii teatru na katowickim rynku można odnaleźć nie tylko dzieje wybitnej architektury teatralnej, lecz także zmienne losy miasta i dzieje idei. 16 kwietnia 1898 roku na posiedzeniu magistratu z burmistrzem Augustem Schneiderem została podjęta decyzja o budowie Teatru Miejskiego w Katowicach. Wszelako przeszkody finansowe i spór o lokalizację gmachu nie pozwoliły wówczas na sprecyzowanie planów. Kilka lat później, w 1903 roku, nadzieja na realizację planu odżyła. Na zaproszenie władz miasta do Katowic przyjechali znamienici architekci niemieccy: Heinrich Seeling i Karl Moritz. Zdecydowano, że nowy teatr powinien stanąć w miejscu starego ratusza przy Friedrichplatz. Wkrótce spośród dwu projektów przedstawionych przez Moritza wybrano neoklasycystyczny i w lipcu 1906 roku rozpoczęto rozbiernie ratusza z 1874 roku i prace nad nowym budynkiem. Już w grudniu 1906 roku teatr stał gotowy, a 1 października następnego roku miało miejsce uroczyste otwarcie: wystawiono Wilhelma Tella F. Schillera. Nowy budynek Katowic obudził spór sięgający daleko poza architekturę i sztukę. Prasa niemiecka interpretowała nowoczesną, prostą i funkcjonalną bryłę jako symbol niemieckiego ducha. Dobitne podkreślenie tego odczytania wyrażał napis umieszczony na wstędze na frontonie: „Deustchem Wort, Deutscher Art” („Niemieckiemu słowu, niemieckiej sztuce”). Paul Knötel zastanawiał się: „Niesie on [napis] trudne zobowiązanie. Czy je wypełni? Jeżeli teatr ma być moralną instytucją albo powinien nią być, tutaj powinien być, tutaj musi być czymś więcej –  instytucją narodową. Ale samo niemieckie słowo, niemieckie dźwięki tego nie sprawią. Także duch, który tutaj zapanuje, powinien być niemiecki”[1]. Głosy polskie natomiast widziały w nowym budynku teatralnym znak niemieckiej buty i chęci wyróżnienia się. Rzeczywiście, budynek utrzymany we wczesnomodernistycznym „stylu około 1800”[2] wyróżniał się na tle czynszowych kamienic rynku w stylu późnego historyzmu. Dodatkowo małe okna pod gzymsem i kwadratowe wgłębienia przypominające otwary strzelnicze nadawały budowli charakteru obronnego. Wpisanie architektury w walkę o niemieckiego ducha nie pozostawiało wątpliwości.

Po wojnie postarano się, by budynek walczył o ducha polskiego. W 1922 przemianowano instytucję na Teatr Polski, a w 1925 usunięto z frontonu niemieckie motto. Z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Teatru Polskiego przeprowadzono też remont wnętrz tak, by nadać im charakter narodowy[3]. Prof. Stanisław Lichoń urządził teatr w stylu art déco z orłem białym jako przewodnim motywem zdobniczym. Kilka lat później, w ramach remontu fasady, usunięto dwa kamienne pylony ze scenami z Nibelungów[4], a na ich miejsce zainstalowano neon w kształcie orła. Wreszcie polonizację objektu przypieczętowało nadanie teatrowi w 1936 roku imienia S. Wyspiańskiego.

W latach drugiej wojny światowej na fronton gmachu powrócił osławiony niemiecki napis. Wtedy też wyposażono scenę w nowe urządzenia, pogłębiono kanał orkiestrowy i dobudowano jedną kondygnację w części administracyjnej.

Po wojnie od 2 kwietnia 1945 roku instytucja działała jako Teatr Miejski, a od 1 września tegoż roku – pod obecną nazwą. Kolejne zmiany objemowały: likwidację dolnej rampy scenicznej (obok rozszerzenia pola gry skutkowało to także pogorszeniem widoczności na drugim balkonie i w bocznych lożach), umieszczenie reflektorów w lożach pierwszego balkonu i urządzeń nagłaśniających w lożach prosceniowych.

W latach sześćdziesiątych planowano dostosować zewnętrzny wygląd budynku do otoczenia według koncepcji Juranda Jareckiego. Elewację miała przysłonić metalowy płyta z abstrakcyjnymi malowidłami, zaś ściany boczne miały zostać pokryte perforowanymi, cienkościennymi prefabrykatami. Zamierzeń niezrealizowano, usunięto jedynie posągi Muz z obramowań frontowych portali (figury powróciły na miejsce w roku 2000).

Niebezpieczeństwo zmian zostało zahamowane w połowie lat siedemdziesiątych, dzięki objęciu budynku prawną kontrolą konserwatora zabytków.

W 1977 roku na pustej wstędze typanonu pojawił się napis „Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego”.

W roku 1981 otworzono scenę kameralną teatru, a w listopadzie 1992 roku – w miejscu siedziby dawnej loży masońskiej – Scenę w Malarni.

W 2000 roku przeprowadzono gruntowny remont wnętrz: perłowobiałe ściany sąsiadują z czerwonymi dywanami i fotelami, brązową boazerią i lustrami w ramach stylizowanych na przedwojenne[5].

 

[1] P. Knötel, Das neue Stadttheater in Katowitz O.S., „Oberschlesien” 1907, nr 7, s. 324. Tłum. cyt. za G.B. Szewczyk, Deutschem Wort, Deutscher Art. Teatr Miejski w Katowicach w latach 1907–1922, w: Teatr w Katowicach. 100 lat historii, red. E. Giszter, Katowice 2007, s. 22 (wprowadzono drobne zmiany w pisowni).

[2] I. Kozina, „Styl około 1800. Styl narodowy czy nowa rzeczywistość w architekturze Górnego Śląska?, w: Nacjonalizm w sztuce i historii sztuki 1789-1950,  red. D. Konstantynów,  R. Pasieczny, P. Paszkiewicz, Warszawa 1998.

[3] B. Cichoń, Dzieje architektury gmachu teatralnego w Katowicach, Katowice 1989, s. 78.

[4] Tamże, s. 80.

[5] X lat w służbie teatru. Rada Gospodarcza Teatru Śląskiego im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach, opr. K. Szaraniec, Katowice 2006, s. 15.

 

 

informacje dodatkowe

nie wprowadzono żadnych informacji

Dodaj informacje

nazwa będzie opublikowana

Email nie zostanie opublikowany

Informacja: Informacja o teatrze musi zawierać minium 10 znaków.

threeplusone=