enczsksiplhudeitsvhrespt
/ plgłówne menu
jesteś tutaj Theatre database
EN | PL

Teatr Polski

Emil von Förster

także Teatr Polski (od 1945), Teatr Polski Bielsko-Cieszyn (1945–1960, 1979–1993), Teatr Miejski (1890–1945), Teatr Polski Bielsko (1960–1979)
historia teatrugaleriadane techniczneoryginalne wyposażenie

ważne wydarzenia

(więcej)24.6.1889 | rozpoczęcie budowy

(więcej)30.9.1890 | otwarcie
Built 1888-1890 by Emil Ritter von Förster . Opened 30 with Anton Freytag's "Das neue Musenheim" and Shakespeare's "A Midsummer Night's Dream".
(więcej)1905 | częściowa przebudowa
Interior rebuilding and modernization by Ferdinand Fellner & Hermann Helmer.
(więcej)2008 | gruntowna modernizacja

osoby

(więcej)Hermann Helmer |Architekt

Niemiecki architekt, działający na terenie Austrii. Współpracował głównie z Ferdinandem Fellnerem. Studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium.

więcej

(więcej)Ferdinand Fellner |Architekt
Austriacki architekt. Projektant kilkudzesięciu budynków teatralnych. Ukończył Wiedeński Uniwersytet Techniczny.więcej

Josef Scheurere |Architekt
Adolf Szily |Architekt

historia

W drugiej połowie XIX wieku w posiadającym już teatralną tradycję Bielsku, pojawiła się idea wybudowania nowego gmachu teatru. Postępująca industrializacja i germanizacja austro-węgierskiego miasta szła w parze z rosnącymi potrzebami kulturalnymi.

21 listopada 1887 roku założony został Komitet Budowy Teatru Niemieckiego. Wybrano zarząd pod nadzorem burmistrza miasta dr. Carla Winklera w skład którego weszli także: Ferdynand Schur, F. H. Hachnel, Samuel Fränkel, Gustav Josephy oraz Emil Twerdy. 1 stycznia 1888 roku zaapelowano do mieszkańców o dobrowolne datki  „na rzecz tego pięknego, ważnego, wspólnego celu (…) Chodzi bowiem o stworzenie dzieła, które ma służyć rozwojowi sztuki, która oferuje szlachetną rozrywkę i przyczynia się do kształtowania kultury”[1]. Po półrocznej zbiórce budżet Komitetu wynosił 90 000 florenów. Dodatkowego wsparcia udzieliły firmy handlowe z zagranicy oraz artyści wiedeńscy. Dzięki temu, już we wrześniu zapadły decyzje o rozpoczęciu inwestycji. Zakupiono teren w pobliżu zamku. Koszt działki pod budowę wyniósł około 13 000 florenów. W tym samym czasie ogłoszono konkurs na projekt i budowę teatru, który wygrał Emil Ritter von Förster. Budowę rozpoczęto 24 czerwca 1889 roku. Firma budowlana Andreasa Walczoka z Bielska ukończyła gmach po czternastu miesiącach, a koszt prac wyniósł prawie 76 000 florenów. Zakupione dekoracje sceniczne kosztowały 2800 florenów. Na dzień przed otwarciem teatru zorganizowano festyn na rzecz dofinansowania projektu, podczas którego zebrano 6000 florenów. Budżet całej budowy zamknął się prawie w 180 tysiącach florenów.

Uroczyste otwarcie nastąpiło 30 września 1890 roku, podczas którego wyrażono życzenie: „Niech nowy teatr stanie się domem niemieckiej sztuki”. Mimo niezadowolenia polskiej części miasta, spowodowanego ową deklaracją, budynek teatru miał stać się wizytówką Bielska. Poczytywano t  jako kolejny obiad dyskryminacji.

Wzniesiony gmach podobny do Teatru Ludowego w Budapeszcie reprezentował tzw. styl palladiańsko-klasycyzujący – starożytne wzory dostosowano do stylistyki XIX wieku. Budynek jako jeden z pierwszych w mieście został wyposażony w instalację elektryczną, jednak samo podłączenie do mijeskiej Centrali Elektrycznej nastąpiło dopiero w roku 1895. W fasadzie wykorzystano motyw łuku triumfalnego, na którym umieszczono rzeźbę Apollina. We wnękach fasady usytuowano z kolei rzeźby Melpomeny i Talii. W październiku 1890 dobudowano na tyłach gmachu magazyn i malarnie.

Bogato zdobione wnętrze zaaranżowali: Josef Scheurere i Adolf Szily. Zdobiona szeroką bordiurą i ornamentem malowana kurtyna przedstawiająca półnagie nimfy tańczące wśród drzew i kwiatów to dzieło Angelo Rottonara. W 1903 roku przed teatrem postawiono piętrową żeliwną fontannę, prezent dla miasta od firmy wodociągowej Karola von Schwarz. Fontanna działała od 19 listopada 1895 roku.

W piętnaście lat po otwarciu gmachu zdecydowano się na przebudowę wnętrza obiektu według projektu Ferdynanda Fellnera i Hermanna Helmera. Usunięto środkowe loże na pierwszym piętrze i dołączono nowe pomieszczenia wzdłuż bocznych elewacji.

2 października 1909 roku w budynku teatru miał miejsce wypadek. Podczas jednego ze spektakli z sufitu runęło około 40 metrów kwadratowych betonowej konstrukcji i sztukaterii. Odłamki spadły na loże i miejsca balkonowe, co wyrządziło szkodę kilkudziesięciu widzom. Podobna sytuacja miała miejsce w 1936 roku.

W latach 1984–1985 przeprowadzono niewielki  remont obiektu. Odnowiono kulisy teatru, a latem 1985 przywrócono tektonikę stropu i malowaną kurtynę. Na początku lat dziewięćdziesiątych XXI wieku ówczesny dyrektor Teatru Polskiego Marek Gaj zainspirował remont generalny obiektu. Projekt renowacji powstał w krakowskiej Akademickiej Pracowni Architektury Opera, a badania konserwatorskie wykonała BDJ Grupa Kremer Polska. Pierwszy etap generalnego remontu głównego budynku przeprowadzono w latach 1995–2001. Podczas analizy wnętrza i dekoracji dokonano interesujących odkryć. Strop budynku skrywał dekoracyjny plafon, a na nim aż trzy warstwy polichromii. Ogromny XX-wieczny żyrandol był bardzo zniszczony, i aż 500 elementów wymagało wymiany. Sprowadzono je z Turyngii, a szklane szczegóły opracowała huta szkła w Tarnowie. Wzorując się na historycznych fragmentach zaprojektowano inne niezbędne instalacje oświetlenia. Pod warstwami farby na ścianach kryła się secesyjna tapeta. Wykonawcy zdecydowali się zamienić ją na nowoczesny niepalny materiał, na którym powtórzono dekoracyjny wzór tapety. Z pomocą w tym zadaniu przyszła wiedeńska firma tapicerska. Podczas dalszych prac odkryto, że maska Melpomeny znajdująca się w kartuszu za sceną przysłania inną płaskorzeźbę: połączone herby Bielska i Białej.  Z kolei podczas remontu piwnicy w 1998 roku odkryto cenne materiały historyczne. Pod sceną znaleziono zanitowaną mosiężną tubę, która zawierała dokumenty z końca XIX wieku m.in. zaświadczenia Komitetu Budowy, pierwszy afisz, cegiełkę ze składek. Tuba była ukryta obok zamurowanego kamienia węgielnego.

Skrupulatnie przeprowadzone prace przyniosły oszałamiający efekt powrotu do pierwotnego wyglądu teatru. W lożach zainstalowano wieszaki na ubrania identyczne jak te z XIX wieku. W foyer odnowiono  złocone sztukaterie i draperie okienne. Wnętrzu przywrócono secesyjny blask. Wymienione zostały wszystkie instalacje, fotele, wykładziny podłogowe, urządzenia klimatyzacji i wentylacji. Zmieniono układ widowni oraz przeznaczenie niektórych powierzchni. Wykonano złocenia zgodnie z dokumentacją historyczną. Zakupione zostały nowe elementy nagłośnienia i oświetlenia. Teatr zdobył I miejsce w Konkursie na Modernizację Roku 2000 w kategorii „Najciekawsze wnętrze”.

W latach 2007–2008 dzięki unijnej dotacji budynek Teatru Polskiego został poddany dalszym pracom remontowym, które miały upiększyć obiekt i unowocześnić jego wnętrze. Elewacji, z której sypał się tynk, przywrócono pierwotną piaskowo-beżową kolorystykę. Odrestaurowano również frontowe rzeźby, a całość podkreślono efektowną iluminacją. Wyremontowano miedziany dach, wymieniono okna i drzwi. W środku zainstalowano scenę obrotową, zapadnię, nowy sprzęt nagłaśniający i oświetlenie oraz klimatyzację. Utworzono również zaplecze techniczne dekoracji. Odnowiono piwnice, a przed budynkiem położono nowy bruk. Po kilku miesiącach dokonano niewielkich poprawek w elewacji.

Dzisiaj działalność teatru prowadzona jest w trzech budynkach. Oprócz dużej sceny od pięciu lat w budynku techniczno-magazynowym funkcjonuje scena kameralna. W trzecim budynku mieszczą się: pracownia krawiecka, pokoje gościnne, administracja oraz magazyn.

Odnowiony budynek stanowi bardzo atrakcyjny obiekt miejski. Przed teatrem można podziwiać replikę starej fontanny.

 

 

Literatura:

  1. Chojecka E., Miasto jako dzieło sztuki. Architektura i urbanistyka Bielska-Białej do 1939 roku, Bielsko-Biała 1994.
  2. Czyżewski M., Renowacja bielskiego teatru doceniona [w:] Gazeta Wyborcza  Bielsko-Biała, 7.09.2009.
  3. Czyżewski M., Tuba pod sceną [w:] „Gazeta w Katowicach”, dodatek do Gazety Wyborczej, 4.08.1998.
  4. Czyżewski M., Wiedeński sznyt [w:] Gazeta Wyborcza, 9.12.2003.
  5. Der Bau des „Deutschen Theaters” in Bielitz [w:] Bielitz-Bialaer Wochenblatt” 1888, H.6.
  6. EP, Nowe szaty teatru [w:] „Dziennik Polski”, 30.05.2001.
  7. Krzyżewski M., Teatr Polski piękny jak przed wiekiem [w:] Gazeta Wyborcza  Katowice
    4.04.2008.
  8. Linert A., Teatr Polski w Bielsku - Białej 1945-2000, Bielsko-Biała 2001.
  9. Lorek G., Elektroniczna scena [w:] Polska  15.11.2007.
  10. map, Dlaczego pękł tynk? [w:] Kronika Beskidzka 29.06.2009.
  11. Miejskie Centrum Informacji Turystycznej w Bielsku-Białej: http://www.it.bielsko.pl/index.php?page=ar&id_ar=50&title=Teatr+Polski
  12. Polak J., Tomiczek M., Bielsko-Biała w starej fotografii, Bielsko-Biała1991.
  13. Sławińska I., Znów zatańczą nimfy [w:] Trybuna Robotnicza, 7.10.1985.
  14. Smogażewski P., Scena warta pamięci [w:] SŁOWO, 27.12.1995.


[1] Treść apelu do mieszkańców, [w:] Andrzej Linert, Teatr Polski w Bielsku – Białej 1945-2000, Bielsko-Biała 2001, s. 9.

 

 

autor: Kruk Agata

informacje dodatkowe

nie wprowadzono żadnych informacji

Dodaj informacje

nazwa będzie opublikowana

Email nie zostanie opublikowany

Informacja: Informacja o teatrze musi zawierać minium 10 znaków.

nineplusseven=