enczsksiplhudeitsvhrespt
/ plgłówne menu
jesteś tutaj Theatre database
EN | PL

Teatr Ateneum im. Stefana Jaracza

także Kleines Theater der Stadt Warschau (1943-1944), Placówka Żywego Słowa (1928-1929), Teatr Ateneum (1929-1932, 1933-1939), Teatr Nowe Ateneum (1932-1933)
historia teatrugaleriadane techniczneoryginalne wyposażenie

ważne wydarzenia

(więcej)15.4.1928 | otwarcie budynku

(więcej)5.10.1928 | inauguracja działalności teatru

(więcej)25.7.1951 | rozpoczęcie działalności po wojnie pod nazwą Państwowy Teatr im. Stefana Jaracza
premiera Interwencji Lwa Sławina w reżyserii Ludwika Rene
(więcej)1945 | rozpoczecie odbudowy po II wojnie światowej
architekt: Wiktor Bollogh

osoby

(więcej)Wiktor Bollogh |Architekt
Autor odbudowy i przebudowy teatru w latach 1945-1951.

(więcej)Romuald Miller |Architekt
Architekt, inżynier, współorganizator SARP. Uczestnik powstania Warszawskiego.

(więcej)Edward Trojanowski |
Projektant wnętrz teatru.

(więcej)Wojciech Jastrzębowski |

Projektant wnętrz teatru.


(więcej)Konrad Swinarski |
Reżyser teatralny, telewizyjny, filmowy i operowy, inscenizator i scenograf.więcej

historia

Najwybitniejsze dzieło kubizującego stylu art deco w Polsce. Teatr zainaugurował działalność dnia 15 kwietnia 1928 roku, w  otwartym pół roku wcześniej budynku Związku Zawodowego Kolejarzy, mieszczącym hotel, klub, biura i pierwszy w Warszawie teatr dla robotników. Okazały gmach, usytuowany w robotniczej dzielnicy Powiśle, zaprojektował warszawski architekt Romuald Miller. Ale wnętrza, a zwłaszcza wnętrze teatru, były dziełem dwóch wybitnych profesorów warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych: Wojciecha Jastrzębowskiego i Edwarda Trojanowskiego, związanych z (wywodzącymi się z Wiener Werkstaette) Warsztatami Krakowskimi i Polską Sztuką Stosowaną. Charakter wnętrza, operującego typowymi dla art deco motywami geometrycznymi, zapowiada już wejście do teatru: umieszczony w klasycyzującej elewacji gmachu prosty, geometryczny, kubizujący ornament. Westybul, szatnia i klatka schodowa wyłożone były pierwotnie białym marmurem kararyjskim łączonym w geometryczne motywy z marmurem szarym. Po zniszczeniach wojennych wystrój ten zastąpiono marmurem czarnym łączonym  z żółtym. Hol wspiera 16 niskich czarnych kolumn o białych głowicach kryształkowych. Salę teatralną na 800 widzów, oświetloną plafonem z lustrzanego szkła (zlikwidowanym zresztą jeszcze przed 1939 rokiem), pokrywały boazerie z polerowanego i intarsjowanego jesionu, zestawione kolorystyczne z żółtymi ścianami, białym sufitem i szarym pluszem foteli i kurtyny oraz witrażami o geometrycznym rysunku, umieszczonymi w dziesięciu oknach. Nad płytką, tradycyjną sceną pudełkową o wymiarach 7,30 m x 4,20 m (obecnie 11 m x 10 m x 9 m) projektanci umieścili alegoryczną płaskorzeźbę w jesionie jednego z czołowych twórców art deco w Polsce, Jana Szczepkowskiego, przedstawiającą woźnicę wstrzymującego rozpędzone konie, z napisem: „I będę mocny jak to, co zdobędę“ (nie zachowała się do dzisiaj). Pokój Dyrektora zdobiło pierwotnie sklepienie krzyształkowe, inspirowane sklepieniami gotyckimi, niestety obecnie nie zachowane.
Budynek w czasie wojny użytkowany był przez Niemców, którzy w 1943 roku otworzyli tu Kleines Theater der Stadt Warschau. Po wojnie przeprowadzono remont i w 1951 roku otwarto teatr pod jego dawną nazwą „Ateneum“ (z dodatkiem patrona Stefana Jaracza), z salą na 512 miejsc i dodatkową Sceną 61 na 150 widzów, urządzoną w dawnej palarni na parterze. Ale wygląd i kolorystyka teatru uległy zmianie: szklany plafon zastąpiono „rysowaną“ dekoracją na rzucie koła, a czerwona kolorystyka foteli i chodników zrywa z elegancką modernistyczną kolorystyką z lat dwudziestych i nawiązuje, na modłę socrealizmu, do tradycji wnętrz teatralnych z XIX wieku. Zachował się jednak portal sceny (obecnie malowany na czarno), drzwi projektu Jastrzębowskiego i Millera, lampy ścienne w westybulu, jesionowe boazerie i kolumny o kryształkowych głowicach – pozostałość wyrafinowanego, kubizującego stylu art, tak modnego latach dwudziestych  XX wieku na świecie, którego warszawski Teatr Ateneum był świetną reprezentacją, w jakimś stopniu pokrewną z czeskim kubizmem w architekturze i designie.

Literatura:

  1. Ateneum 1928-1998, red. Tomasz Kubikowski, Państwowy Teatr Ateneum im. Stefana Jaracza w Warszawie, Warszawa 1998.
  2. Beyond everdayness. Theatre Architecture in Central Europe, red. Igor Kovacevic, Teatr Narodowy w Pradze, Praga 2010.
  3. Król-Kaczorowska B, Teatry Warszawy, PIW, Warszawa 1986.
  4. Teatr Ateneum im. Stefana Jaracza w Warszawie 1928-1978, red. Zbigniew Krawczykowski, Teatr Ateneum w Warszawie.
  5. Teatr Ateneum w Warszawie 1928-1978, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1978.
  6. Teatr Ateneum w Warszawie 1928-1988, red. Iwona Pijanowska, Wydawnictwa Akcydensowe, Warszawa 1988.
  7. Teatry polskie w trzydziestoleciu (1944-1974), nadbitka z „Pamietnika Teatralnego”, IS PAN, 1975, z. 3-4.

 

 

autor: Marta Leśniakowska

informacje dodatkowe

nie wprowadzono żadnych informacji

Dodaj informacje

nazwa będzie opublikowana

Email nie zostanie opublikowany

Informacja: Informacja o teatrze musi zawierać minium 10 znaków.

nineminuseight=