enczsksiplhudeitsvhrespt
/ plgłówne menu
jesteś tutaj Theatre database
EN | PL | IT

Teatr Polski

także Teatr Polski (1875-1939, 1945-1949), Teatry Dramatyczne Poznań - Teatr Polski (1949-1962), Reichsgautheater (1939-1945)
historia teatrugaleriadane techniczneoryginalne wyposażenie

ważne wydarzenia

(więcej)8.4.1873 | położenie kamienia węgielnego pod budowę teatru

(więcej)21.6.1875 | otwarcie teatru
Józef Korzeniowski: Wąsy i peruka (przedstawienie przygotowane przez grupę amatorską)
(więcej)25.9.1875 | inauguracja sceny zawodowej przedstawieniem "Zemsta" Aleksandra Fredry

(więcej)1928 | przebudowa

architekt: Stefan Cybichowski; od frontu dostawiono parterową przybudówkę – miejsce dla kasy, sekretariatu i gabinetu dyrektora, na dachu przybudówki stworzono taras, powięszono hall na parterze, w piwnicy przybudówki stworzono bufet  i palarnie; pozyskano sale znajdująca się na tyłach Hotelu Viktoria i połączono ją z budynkiem teatralnym przy pomocy korytarza, powiększono widownię


(więcej)1941 | remont

przebudowa korytarza na tyłach sceny, likwidacja pracowni krawieckiej na III piętrze, zmniejszenie głębokości lóż przy proscenium, renowacja lóż wg projektów niemieckich architektów Bartlesa i Schweitzera


(więcej)1960 | remont
rozbudowa zaplecza teatru – malarni i Sali prób, odmalowanie elewacji
(więcej)1988 | remont
odnowienie elewacji, wykonanie zrekonstruowanej stolarki drzwi i okien

osoby

(więcej)Erna Hitzberger |
Zaprojektowała kurtyne do Teatru Polskiego w Poznaniu

(więcej)Małgorzata Szczęśniak |
Scenografka. W 1972 roku ukończyła Liceum Sztuk Plastycznych w Krakowie. Później studiowała na Wydziale Filozofii i Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego.więcej

(więcej)Marek Okopiński |
"Nie mam koncepcji swojego teatru" - mówił - "tzn. idei, do której naginałbym każdy teatr, każdy zespół, z jakim pracuję. Nie mam jakiejś swojej teorii teatru jak np. teatr 'poetycki', 'monumentalny', 'inscenizacji', 'wspólnoty', itp. Nie tworzę teatru, pracuję w teatrze i tworzę - jeśli już upierać się przy tym określeniu - przedstawienia. A więc chcę prowadzić teatr taki, jaki jest potrzebny, społecznie potrzebny i możliwy w ośrodku, w którym pracuję." (w: J. Stelmach, "Teatr" 1979, nr 18)więcej

historia

Choć Zofia Ostrowska-Kębłowska w swojej pracy dotyczącej budownictwa w Poznaniu uważa, że usytuowanie wzniesionych wówczas teatrów w Poznaniu, Krakowie i Lwowie jest „niemal symboliczna ilustracją położenia Polaków” w zaborach[1], wydaje się, że zmiany te zauważalne były w większości miast europejskich.

W dynamicznie rozwijających się miastach coraz częściej brak było reprezentacyjnego, rozległego terenu, który można było wykorzystać na wytyczenie nowego forum i wzniesienia tam teatru. Możliwość taką w zasadzie stwarzały tylko radykalne przeobrażenia urbanistyczne, z którymi spotykamy się przede wszystkim w nowych organizmach państwowych (Belgia, Włochy, Węgry) i to głównie w ich stolicach. Charakterystyczne jest, że jako wzorzec przyjmowano w nich paryskie rozwiązanie barona Georgesa Eugenè’a Haussmanna[2].

Sądzić można, że w przypadku budowy Teatru Polskiego w Poznaniu (1873-1875) kwestią, która bezpośrednio determinowała wybór miejsca, była z jednej strony sprawa nadania odpowiednio wysokiej rangi przyszłemu założeniu, z drugiej zaś - brak odpowiednio wysokiej sumy. Dlatego zrezygnowano z oferty Bolesława Potockiego, który dla posadowienia siedziby teatru odstąpił swój ogród przy ul. Królewskiej i ostatecznie wzniesiono teatr przy nowo wytyczonej ul. Berlińskiej. Posesja ta – wprawdzie usytuowana w centrum miasta, jednak niewielkich rozmiarów – uniemożliwiała wzniesienie teatru jako budowli wolno stojącej. By jednak nadać budynkowi rys reprezentacji, wzniesiono go w głębi posesji i poprzedzono dziedzińcem z fontanną w centrum. W ten sposób odizolowany od ulicznej zabudowy, dostosowany wielkością do otoczenia, zaprojektowany przez Stanisława Hebanowskiego budynek sprawiał wrażenie monumentalnego. Jak pisze Zofia Ostrowska-Kębłowska: ”w zmniejszonej skali reprezentował on jeden z najokazalszych typów gmachu teatralnego, przy czym nie nosił żadnych znamion szkoły berlińskiej”[3].

Budynek założony na rzucie prostokąta, poprzedzał wysunięty ku przodowi potężny ryzalit, który w zasadzie odpowiadał wymiarom widowni. Ujmujące ryzalit z obu stron, cofnięte i znacznie niższe partie boczne mieściły korytarze i klatki schodowe. Centralna część fasady poprzedzona szerokimi schodami, uzyskała w kondygnacji piano nobile akcent w postaci włosko-renesansowej loggii arkadowo-architrawowej z bogato zdobionymi pilastrami.

Tak więc w realizacji poznańskiej motyw dotychczas stosowanego portyku – wyraz władczych aspiracji – zastąpiony został przez loggię, zazwyczaj pojawiającą się wówczas, gdy architekt starał się podkreślić „misteryjno-świątynny” charakter teatru[4].

O ile w przypadku opracowania fasady obserwujemy odejście architekta od stosowanych w budownictwie teatralnym motywów charakterystycznych dla epoki klasycyzmu, to sposób rozwiązania widowni pozostał bardziej konwencjonalny. Widownia założona na półkolu, reprezentowała typ balkonowo-lożowy, przy czym tylko loże w partii proscenium zostały wyodrębnione, a między pozostałymi brakowało wyraźniejszych podziałów. Należy jednak zauważyć, że – w stosunku do wielkości widowni – loże prosceniowe stanowiły tylko „nieznaczny aneks” zaakcentowany przez wysokość i wystrój rzeźbiarski. W teatrze przewidziano dla uboższej publiczności miejsca na trzecim balkonie, gdzie umieszczono ławy. Ponadto utworzono parter dla uczącej się młodzieży, gdzie tłoczyli się gimnazjaliści. W sumie teatr mógł pomieścić około 500 osób.

Program rzeźbiarski proscenium odbiegał od zazwyczaj stosowanych dla budowli teatralnych. Złożyły się bowiem na niego nie tylko alegorie sztuk pięknych (atrybuty muzyki, poezji, malarstwa, rzeźby i architektury) i nauk (księga, pióro, globus, sowa), ale również przemysłu (koło zębate, kądziel) oraz handlu (laska Merkurego i kotwica). W ten sposób romantyczną koncepcję „świątyni sztuki” uzupełniono programem pracy organicznej.



[1] Zofia Ostrowska-Kębłowska, Architektura i budownictwo w Poznaniu w latach 1790-1880, Poznań 1982, s. 440.

[2] Michiel Wagenaar, Stedebouw en burgerlijke vrijheid. De contrasterende carrrères van zes Europese hoofdsteden, Bussum 2001, s. 54-59, 70-76, 84-86.

[3] Zofia Ostrowska-Kębłowska, op.cit.,1982, s. 441.

[4] Ibidem, s. 446.

 

 

Literatura:

  1. 125 lat. Twierdza i teatr. Księga Jubileuszowa Teatru Polskiego w Poznaniu [1875-2000], red. Krzysztof Kurek, Poznań 2000.
  2. 130 lat Teatru Polskiego w Poznaniu (1875 - 2005), red. Marta Mielcarek, Joanna Nowak, Poznań 2005.
  3. Beyond Everydayness. Theatre Arhcitecture in Central Europe, red. Igor Kovacevic, National Theatre in Prague, Praga 2010.
  4. Guderian-Czaplińska E., Albumy teatralne. Artyści poznańskich scen 1918-1939, Wydawnictwo Miejskie, Poznań 2003.
  5. Guderian-Czaplińska E., Teatralna Arkadia. Poznańskie teatry dramatyczne 1918-1939, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2004.
  6. Ostrowska-Kębłowska Z., Architektura i budownictwo w Poznaniu w latach 1790-1880, Poznań 1982.
  7. Ratajczak J., Życie teatralne Poznania. Część I-IV, Krajowa Agencja Wydawnicza, Poznań 1983-1985.
  8. Teatr Polski w Poznaniu 1875-1975, red. Andrzej Jakimiec, Krajowa Agencja Wydawnicza, Poznań1975.
  9. Uśmiech Melpomeny. Teatry poznańskie, „Kronika Miasta Poznania”, R. 2000, nr 3.
  10. Wagenaar M., Stedebouw en burgerlijke vrijheid. De contrasterende carrrères van zes Europese hoofdsteden, Bussum 2001.

 

 

autor: Bożena Grzegorczyk

informacje dodatkowe

nie wprowadzono żadnych informacji

Dodaj informacje

nazwa będzie opublikowana

Email nie zostanie opublikowany

Informacja: Informacja o teatrze musi zawierać minium 10 znaków.

twoplusseven=